شکلات در طب سنتی و مدرن: نگاهی به دیدگاه‌های مختلف
شکلات یکی از محبوب‌ترین خوراکی‌های جهان است که از دانه‌های کاکائو به‌دست می‌آید. طعم دلپذیر، خاصیت نشاط‌آوری و ارزش غذایی بالای آن باعث شده در فرهنگ‌های مختلف جایگاه ویژه‌ای پیدا کند. اما دیدگاه‌ها درباره‌ی خواص و مضرات شکلات در طب سنتی و مدرن متفاوت است. در این مقاله به بررسی این دو رویکرد و نکات علمی پیرامون مصرف شکلات می‌پردازیم.
شکلات در نگاه طب سنتی
در طب سنتی ایرانی و شرقی، هر ماده‌ی خوراکی دارای طبع (مزاج) خاص خود است. شکلات و کاکائو از دید حکمای طب سنتی، دارای طبع گرم و خشک هستند. این ویژگی‌ها بر اساس اثر آن‌ها بر بدن، روح و رفتار انسان سنجیده می‌شود.
خواص شکلات در طب سنتی:
افزایش انرژی و نشاط: کاکائو حاوی موادی است که باعث تحریک سیستم عصبی و افزایش هوشیاری می‌شود. به همین دلیل، مصرف مقدار کمی شکلات تلخ می‌تواند خستگی را کاهش دهد.
تقویت قلب و مغز: طب سنتی معتقد است مواد گرم و خشک می‌توانند جریان خون را بهبود دهند. شکلات تلخ، به‌ویژه اگر با اعتدال مصرف شود، موجب تقویت قلب، مغز و حافظه می‌گردد.
رفع افسردگی و بهبود خلقوخو: طبع گرم شکلات باعث افزایش ترشح هورمون‌های شادی مانند سروتونین می‌شود و در درمان موقت غم و افسردگی مؤثر است.
مضرات شکلات از دید طب سنتی:
زیاده‌روی در مصرف شکلات، به‌ویژه در افراد با مزاج گرم (مثل افراد پرانرژی، با پوست قرمز و نبض تند) می‌تواند موجب جوش، گرگرفتگی و بی‌خوابی شود.
مصرف زیاد شکلات شیرین ممکن است باعث افزایش سودا و صفرا در بدن شود که نشانه‌هایی مانند اضطراب، بی‌قراری و حساسیت پوستی ایجاد می‌کند.
شکلات از دیدگاه طب مدرن
در علم تغذیه‌ی نوین، شکلات به‌ویژه نوع تلخ آن، یکی از منابع ارزشمند آنتی‌اکسیدان‌ها محسوب می‌شود. ترکیبات فعال موجود در کاکائو مانند فلاونوئیدها، منیزیم، آهن و پلی‌فنول‌ها اثرات مفیدی بر سلامت بدن دارند.
فواید شکلات در پزشکی مدرن:
سلامت قلب و عروق: تحقیقات نشان داده‌اند که فلاونوئیدهای موجود در شکلات تلخ موجب کاهش فشار خون، بهبود عملکرد رگ‌ها و کاهش خطر بیماری‌های قلبی می‌شوند.
افزایش تمرکز و عملکرد مغز: کاکائو حاوی کافئین و تئوبرومین است که موجب افزایش تمرکز و فعالیت ذهنی می‌گردند.
بهبود خلقوخو: ترکیبات شکلات باعث ترشح اندورفین و سروتونین در مغز می‌شوند و احساس آرامش و شادی ایجاد می‌کنند.
تقویت سیستم ایمنی: وجود آنتی‌اکسیدان‌ها در شکلات تلخ به مبارزه با رادیکال‌های آزاد و کاهش التهاب کمک می‌کند.
مضرات احتمالی در نگاه علمی:
شکلات‌های صنعتی حاوی شکر و چربی‌های اشباع زیاد هستند که می‌توانند موجب افزایش وزن و مقاومت به انسولین شوند.
مصرف زیاد شکلات ممکن است در برخی افراد موجب میگرن، جوش یا ریفلاکس معده گردد.
تفاوت دیدگاه طب سنتی و مدرن
هر دو دیدگاه در اصل بر اصل اعتدال در مصرف تأکید دارند. طب سنتی به جنبه‌ی طبع و تأثیر حرارتی شکلات بر بدن توجه دارد، در حالی که طب مدرن بیشتر بر ترکیبات شیمیایی و اثرات فیزیولوژیک آن تمرکز می‌کند.
در نتیجه، اگر شکلات تلخ با درصد کاکائوی بالا (بیش از ۷۰٪) و بدون افزودنی‌های مصنوعی مصرف شود، می‌تواند در هر دو نظام فکری به‌عنوان خوراکی مفید در حد متعادل شناخته شود.
توصیه‌های مصرف سالم شکلات
مصرف روزانه ۲۰ تا ۳۰ گرم شکلات تلخ برای بیشتر بزرگسالان مناسب است.
از شکلات‌های تلخ طبیعی به‌جای انواع پرشکر و کرم‌دار استفاده کنید.
در صورت داشتن مزاج گرم یا بیماری‌های پوستی، مصرف را کاهش دهید یا با خوراکی‌های خنک مانند شیر یا بادام ترکیب کنید.
کودکان و زنان باردار بهتر است شکلات را با نظر پزشک و در حد متعادل مصرف کنند.
نتیجه‌گیری
شکلات ترکیبی از لذت و سلامت است، به شرط آنکه با آگاهی مصرف شود. از نگاه طب سنتی، شکلات گرما‌بخش، نشاط‌آور و محرک است، اما زیاده‌روی در آن تعادل بدن را بر هم می‌زند. در طب مدرن نیز شکلات تلخ به‌عنوان منبع آنتی‌اکسیدان و ترکیبات مفید شناخته می‌شود. پس بهترین راه، مصرف متعادل، انتخاب نوع سالم و گوش دادن به بدن خود است.